Tekenen, spelen, delen met een groep vriendinnen

Wat weet je van je vrienden als je elkaar al jaren kent? Zijn er nog nieuwe verhalen te vertellen? Om dit te onderzoeken, organiseerde ik een workshop voor een groep vriendinnen van rond de dertig die elkaar al sinds de middelbare school kennen. Elke deelnemer had een aantal kaarten met persoonlijke thema’s in haar hand. Deelnemers wisten niet van elkaar welke kaarten er in het spel waren. Ze kozen zelf welke vragen ze voor de ander neerlegden. Het bleek dat de vriendinnen globaal veel wisten maar dat ze weinig details over elkaars verleden kenden.  Terwijl die juist veel kunnen vertellen over gevoelens, omdat emoties meestal worden opgeroepen door een detail. Een interessant moment ontstond toen één van de deelnemers de kaart met het thema ‘Je moeilijkste dag’ kreeg. Omdat het een vriendin was van wie ze de vraag kreeg, voelde ze zich vrij om te tekenen en vervolgens te vertellen over haar moeilijkste dag, een uiterst persoonlijk en pijnlijk verhaal. Deze deelnemer vertelde me later dat ze zich ‘uitverkoren’ voelde omdat haar vriendin had besloten haar déze vraag te stellen.

Specifiek zijn

De methode nodigt uit om dieper en vooral specifieker op een onderwerp in te gaan. Zo kreeg een andere vriendin de kaart waar de term ‘schaamte’ op stond. Uit de pot trok ze vervolgens de kaart ‘waar’. Ze tekende een Hummer die door een veel te krap steegje rijdt. Haar moeder had die auto ooit gekocht en als dochter had ze zich daar dood voor geschaamd. Het feit dat ze specifiek moest zijn, maakte dat ze iets tekende wat voor de anderen heel invoelbaar en begrijpelijk was.

Ongemakkelijke emoties delen

Jongeren kunnen bij wijze van spreken twitteren met de president van Amerika, maar omgaan met ongemakkelijke gevoelens? Dat leren ze nergens.

Psychiater Bram Bakker

In een artikel in de HP/De Tijd uit juli 2018 pleit Bram Bakker ervoor dat er in het onderwijs meer aandacht komt voor het delen van ongemakkelijke emoties. In hetzelfde artikel zegt Denker des Vaderlands René ten Bos dat mensen zich tegenwoordig te veel op zichzelf focussen.

We denken dat zaken als creativiteit of kennis op sommige gebieden in individuen zit, terwijl het in feite iets is dat zich afspeelt tussen mensen. Dat tussengedoe is veel belangrijker dan wat zich in ieders hoofd afspeelt.

Het delen van (al dan niet ongemakkelijke) emoties van Bakker en het ‘tussengedoe’ van Ten Bos zijn precies de dingen die centraal staan in mijn methode. Wel is het zo dat ‘wat zich in ieders hoofd afspeelt’ voor mij juist van belang is, omdat het inhoud geeft aan het ‘tussengedoe’. Een essentiële ontdekking die ik tijdens mijn onderzoek deed, is dat mensen tot een andere, vaak minder oppervlakkige manier van uitwisseling komen als ze uit hun dagelijkse ‘realiteit’ stappen door hun verbeelding te gebruiken. Om die verbeelding op te roepen is wel iets nodig: door spelelementen en regels toe te voegen die een duidelijk doel formuleren en voor spanning zorgen, maak ik dat mensen de behoefte krijgen om mee te doen met het spel. En als ze eenmaal meedoen, volgen ze de regels en wetten van de nieuwe wereld en worden ze onderdeel van de magische cirkel. In die cirkel durven ze vervolgens ook hun verbeelding te gebruiken, en ongemakkelijke emoties en situaties met elkaar te delen. En zo kan het dus gebeuren dat mensen die elkaar al jaren kennen, nieuwe dingen over elkaar te weten kwamen.